Als we kijken naar het Amazone gebied, dan kunnen we zien dat er verschillende watertypes er voor komen. We kunnen deze onderscheiden in drie watertypes, namelijk “Whitewater”, “Blackwater” en “Clearwater”. Elke watertype heeft zo zijn eigen kenmerken en samensteling. In deze blog willen we de drie verschillende watertypes per soort uitlichten.
Whitewater rivier
“Whitewater”
In het Amazone gebied kennen we veel “whitewater” rivieren, de bekendste whitewater rivieren zijn Rio Amazone (hoofdstam), Rio Juruá, Rio Japurá, Rio Purus en de Rio Madeira. Het water in whitewater rivieren zijn troebel met een zichtbereik van 20 tot 60cm. De oorsprong van whitewater rivieren ligt in het Andesgebergte waar deze rivieren een grote hoeveelheid aan voedselrijke sedimenten meevoeren. Deze type wateren hebben een neutrale pH waarde en hebben een relatief hogere concentraties van opgeloste vaste stoffen in het water, voornamelijk illiet en montmorilloniet (klei mineralen) wat resulteert in een hogere elektrische geleidbaarheid van het water, variërend tussen de 40 en 200µS. De hoofdstam Amazone rivier vanaf de Andesgebergte heeft een stabielere elektrische geleidbaarheid van 120 tot 200 µS. Wanneer de Amazone rivier Sanatrém bereikt heeft, is de elektrische geleidbaarheid lager van 40-70µS. Dit komt door de inmenging van “Blackwater” vanuit de Rio Negro. Whitewater rivieren spelen ook weer een belangrijke rol in de flora en fauna in het water. Het verschil in chemie en zichtbaarheid tussen de verschillende wateren (wit-, black- en clearwater) resulteert in aanzienlijke verschillen in flora en fauna. Hoewel er best wel veel overlap is in fauna soorten die in de verschillende watertypes worden aangetroffen, kan het ook zijn dat er soorten zijn, die slechts in één van de voorkomende watertypes voorkomen. Dit komt doordat verschillende black- en Clearwater watertypes gescheiden worden door omringende whitewater rivieren. Dit soort barrières speelt een belangrijke rol in het allopatrische soortvorming in het Amazone gebied. Allopatrische soortvorming is soortvorming waarbij dochtersoorten ontstaan uit een vooroudersoort, vanwege een duidelijk aanwijsbare scheiding tussen dochterpopulaties en oudersoorten door geologische verschijnselen of migratie. Seizoensgebonden ondergelopen bossen noemt men ook wel Várzea.
Blackwater rivier
“Blackwater”
Blackwater rivieren, zoals de Rio Negro, vinden hun oorsprong vanuit het Precambrisch Guyana Shield, dat zich kenmerkt door grote delen wit zand (podzol genoemd) bedekt met humusrijke toplaag van organische plantmaterialen. Door deze humusrijke toplaag wordt het water dat hier terecht komt voorzien van looizuren die afgegeven worden door de plantmaterialen op de bodem. Hierdoor krijgt het water een donkere kleur. Het water zit vol met opgeloste organische stoffen, maar transparant. Het zicht in een blackwater rivier kan variëren van 60 tot 120cm. Door de vele looizuren die afgegeven zijn aan het water, is het water aanzienlijk zuurder geworden met een pH van tussen de 4 en 5 en een elektrische geleidbaarheid van lager dan 20 µS. In de Rio Negro, wat de bekendste blackwater rivier is, bevat veel floodplains (seizoensgebonden ondergelopen stukken bos/land) en noemt men vaak igapo’s. De Rio Negro staat ook bekendt door de verschiedenheid aan verschillende kleurrijke vissoorten. Één van de bekendste soort, de Paracheirodon axelrodi (kardinaaltetra). Door de humusrijke water is er minder flora in het water aanwezig. De meeste planten zullen door het donkere en zuurder water minder goed gedijen. De meeste rivierbodems in blackwater bestaan dan uit delen met alleen witte zandbodem en verder veel organische plantdelen, zoals bladeren, zaaddozen en stukken hout. Als men planten tegenkomen is dat vaak in de ondergelopen bosdelen, waarbij jonge planten tijdelijk onderwater staan.
Clearwater rivier
“Clearwater”
Clearwater rivieren zijn ook veelal aanwezig in het Amazone gebied. Hun oorsprong komt vanuit het cerrado-regio in het Centraal Braziliaanse archaïsche schild. Clearwater rivieren kenmerken zicht door hun heldere transparantie met een zichtbereik van meer dan 150cm. Het water bevat kleine delen opgeloste vaste stoffen en heeft een elektrische geleidbaarheid van tussen de 10-20µS. De zuurgraad van het water ligt hier tussen de pH van 6 en 7 in de grotere rivieren. De meest bekendste “clearwater” rivieren zijn de Rio Xingu, Rio Tapajos, Rio Tocantins, de rechter zijtakken van de Rio Madeira (welke zelf een whitewater rivier is) en de Rio Paraguay. Dit watertype kent door zijn heldere water een groot diversiteit aan flora. De bekendste wetland die prachtige helder water heeft is het Mato Grosso gebied. Ook de bovenloop van de Orinoco rivier is een helderwater rivier.
Onderstaand tabel geeft een overzicht van de samenstelling van de drie watertypes.
Bron: https://www.researchgate.net/publication/271427552_Chemistry_of_different_Amazonian_water_types_for_river_classification_A_preliminary_review
Referentie:
https://www.researchgate.net/publication/271427552_Chemistry_of_different_Amazonian_water_types_for_river_classification_A_preliminary_review